Ngay trước thềm Hội nghị Đại dương Liên Hợp Quốc lần thứ ba (UNOC3), sẽ diễn ra tại Nice (Pháp) từ ngày 9 tháng 6, UNESCO kêu gọi một sự bùng nổ chưa từng có về cam kết khoa học dành cho đại dương, đồng thời công bố các sáng kiến mới tập trung vào việc lập bản đồ đáy biển và xây dựng một mạng lưới quan trắc đại dương toàn cầu.
📅 Ngày 7/6/2025
📌 Cập nhật lần cuối: 23/6/2025
“Mặc dù đã có nhiều nỗ lực lớn trong những năm gần đây, chúng ta vẫn biết ít về đáy đại dương hơn so với bề mặt Mặt Trăng. Học hỏi từ đại dương chính là cuộc phiêu lưu khoa học vĩ đại nhất của thời đại chúng ta. Để thành công, cộng đồng quốc tế không thể tiếp tục phớt lờ những cảnh báo từ các nhà khoa học mà cần đầu tư mạnh mẽ vào nghiên cứu hải dương học – lĩnh vực hiện chỉ chiếm chưa đến 2% ngân sách nghiên cứu quốc gia.”
— Audrey Azoulay, Tổng Giám đốc UNESCO
Tại Nice, bà Audrey Azoulay sẽ thay mặt UNESCO – cơ quan Liên Hợp Quốc phụ trách khoa học đại dương – kêu gọi các quốc gia tăng cường cam kết hỗ trợ nghiên cứu hải dương học và các nhà khoa học trong lĩnh vực này. Những cam kết tại Hội nghị sẽ góp phần hiện thực hóa các mục tiêu của Thập kỷ Khoa học Đại dương vì Phát triển Bền vững của LHQ (2021–2030) do UNESCO dẫn dắt, vốn đã triển khai hơn 700 dự án với tổng ngân sách 1,5 tỷ USD.
Mở rộng quy mô lập bản đồ đáy biển
Lập bản đồ đáy biển và đa dạng sinh học tại đó là nền tảng cho mọi hiểu biết về biển: từ nghiên cứu tác động của biến đổi khí hậu, bảo vệ hệ sinh thái, dự báo thiên tai, cho đến quản lý bền vững các vùng biển.
Được dẫn dắt bởi UNESCO và Tổ chức Thủy đạc Quốc tế, với sự hỗ trợ từ Nippon Foundation, quá trình lập bản đồ độ phân giải cao hiện đã bao phủ 26,1% đáy đại dương, tăng mạnh so với con số chưa tới 6% vào năm 2017.
Tuy nhiên, khoảng 25% dữ liệu vẫn đang do các cơ quan công hoặc tư nhân nắm giữ. Việc công khai dữ liệu này thông qua nền tảng bản đồ mở của UNESCO sẽ là bước tiến lớn cho nghiên cứu hải dương học toàn cầu. Tại Nice, nhiều quốc gia (Canada, Đức, Monaco, Na Uy, Bồ Đào Nha) cùng các tổ chức quốc tế và tư nhân sẽ công bố các cam kết mới cùng UNESCO nhằm chia sẻ dữ liệu công khai.
Xây dựng mạng lưới quan trắc đại dương thời gian thực lớn nhất thế giới
Hiểu về đại dương cũng đòi hỏi sự quan trắc liên tục. Để thu thập dữ liệu này, UNESCO đang trang bị các thiết bị đo lường khoa học cho tàu thuyền, nhằm truyền dữ liệu trực tiếp đến Hệ thống Quan trắc Đại dương Toàn cầu (GOOS) do UNESCO điều phối. Hiện đã có hơn 2.000 tàu được trang bị – bao gồm cả tàu đua vòng quanh thế giới Vendée Globe và tàu thương mại.
Tại Nice, UNESCO sẽ công bố mục tiêu đến năm 2035 sẽ có 10.000 tàu thương mại tham gia mạng lưới này. Các tàu sẽ được lắp thiết bị khí tượng – hải dương để truyền dữ liệu thời gian thực, giúp đánh giá tốt hơn tác động của biến đổi khí hậu, dự báo thời tiết cực đoan và cải thiện an toàn hàng hải.
Ứng dụng khoa học cộng đồng để lập bản đồ các loài sinh vật biển
Từ năm 2021, UNESCO đã phát triển phương pháp chuẩn hóa lấy mẫu ADN môi trường (eDNA) để nhanh chóng và tiết kiệm chi phí trong việc nhận diện hàng nghìn loài sinh vật biển.
Trong giai đoạn thí điểm tại 21 khu vực biển thuộc Di sản Thế giới của UNESCO, gần 4.500 loài đã được xác định từ 500 mẫu. Hiện nay, chương trình đặt mục tiêu thu thập 2.500 mẫu tại 25 khu vực biển do UNESCO công nhận – gấp 5 lần so với giai đoạn thử nghiệm.
Các chuyến thám hiểm khoa học cộng đồng này diễn ra ở những khu vực tự nhiên biểu tượng, được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới hoặc Khu Dự trữ Sinh quyển. Chúng huy động chuyên gia UNESCO, nhà khoa học, tình nguyện viên – bao gồm học sinh, giáo viên và các trường học liên kết – cùng chung tay tìm hiểu và bảo vệ những hệ sinh thái quý hiếm và mong manh.
