Báo cáo RAM nhấn mạnh những tiến bộ mạnh mẽ của Việt Nam trong quản trị trí tuệ nhân tạo, đồng thời kêu gọi lồng ghép sâu hơn các giá trị đạo đức để đảm bảo AI phát triển toàn diện, công bằng và lấy con người làm trung tâm.
Ninh Bình, ngày 28 tháng 10 năm 2025 — Trong khuôn khổ Tuần lễ Số quốc tế Việt Nam do Bộ Khoa học và Công nghệ (MST) tổ chức, UNESCO chính thức ra mắt Báo cáo Đánh giá Mức độ Sẵn sàng về Trí tuệ Nhân tạo (RAM) — bản đánh giá toàn diện đầu tiên về hệ sinh thái AI của Việt Nam và mức độ sẵn sàng trong quản trị AI có đạo đức.
Sự kiện thu hút hơn 800 đại biểu, gồm lãnh đạo cấp cao, nhà hoạch định chính sách, giới công nghệ, học giả và đại diện các tổ chức xã hội. Tất cả cùng chung mục tiêu: định hình một tương lai AI minh bạch, an toàn và nhân văn cho Việt Nam.
AI có đạo đức – Trí tuệ vì con người
Phát biểu khai mạc, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định: “AI phải được dẫn dắt bởi cả trí tuệ và trách nhiệm để thực sự phục vụ nhân loại.” Ông nhấn mạnh cam kết của Việt Nam trong việc phát triển AI mở, an toàn, hợp tác và bao trùm, đồng thời khuyến khích xây dựng hệ sinh thái AI nguồn mở – nền tảng thúc đẩy đổi mới và minh bạch.
Báo cáo RAM được xây dựng dựa trên Khuyến nghị năm 2021 của UNESCO về Đạo đức trong Trí tuệ Nhân tạo, phân tích toàn diện hệ sinh thái AI của Việt Nam trên năm trụ cột:
(i) khung pháp lý và quy định;
(ii) hòa nhập xã hội và văn hóa;
(iii) giáo dục và khoa học;
(iv) kinh tế và lực lượng lao động;
(v) hạ tầng kỹ thuật và đổi mới sáng tạo.
Việt Nam – điểm sáng mới của châu Á trong phát triển AI có trách nhiệm
Báo cáo ghi nhận Việt Nam là một trong những quốc gia năng động nhất khu vực về phát triển AI, với khung pháp lý đang hoàn thiện, chiến lược quốc gia rõ ràng và các bước tiến mạnh mẽ trong chuyển đổi số. Việt Nam đã tăng bậc ngoạn mục – từ vị trí 134 lên 26 toàn cầu về ấn phẩm khoa học liên quan đến AI chỉ sau hơn một thập kỷ, cho thấy sự bứt phá trong năng lực nghiên cứu.
Năm 2024, Việt Nam lần đầu tiên được xếp hạng “Rất cao” trong Chỉ số Phát triển Chính phủ điện tử của Liên Hợp Quốc. Tỷ lệ kết nối internet và niềm tin số của người dân đều ở mức cao, tạo nền tảng vững chắc cho một hệ sinh thái AI phát triển có trách nhiệm và bền vững.
Tuy nhiên, Báo cáo cũng chỉ ra những thách thức cần được giải quyết: cơ hội tiếp cận giáo dục STEM và AI chưa thực sự bình đẳng cho phụ nữ, người dân tộc thiểu số và người khuyết tật; việc tích hợp đạo đức AI trong đào tạo vẫn còn hạn chế; và cần chú trọng hơn đến vấn đề chuyển đổi nghề nghiệp cho lao động trong các ngành chịu tác động mạnh của tự động hóa.
Bên cạnh đó, hạ tầng dữ liệu vẫn cần được cải thiện để tăng tính kết nối và tương tác giữa các lĩnh vực. Báo cáo cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc lồng ghép yếu tố môi trường, văn hóa – như quản lý năng lượng, rác thải điện tử, bảo tồn ngôn ngữ bản địa – vào chiến lược AI quốc gia.
=> Xem thêm: Doanh nhân và văn hóa Unesco
Định hình tầm nhìn cho AI Việt Nam trong thập kỷ tới
Ông Jonathan Wallace Baker, Trưởng Đại diện UNESCO tại Việt Nam, nhận định:
“Việt Nam đã thể hiện cam kết rõ ràng trong việc phát triển AI lấy con người làm trung tâm. Báo cáo RAM không chỉ đánh giá hiện trạng, mà còn giúp Việt Nam xác định cơ hội tăng trưởng, từ đó trở thành hình mẫu khu vực về cách đạo đức có thể dẫn dắt chuyển đổi số.”
Các khuyến nghị chính trong Báo cáo RAM bao gồm:
– Lồng ghép nguyên tắc đạo đức AI vào hệ thống pháp luật và chính sách quốc gia.
– Xây dựng bộ tiêu chuẩn kỹ thuật – đạo đức thống nhất.
– Thí điểm các sandbox pháp lý nhằm khuyến khích đổi mới có trách nhiệm.
– Thành lập Ủy ban Đạo đức AI Quốc gia để điều phối và giám sát quá trình triển khai.
– Đẩy mạnh đào tạo công chức, phổ biến nhận thức cộng đồng về AI có đạo đức và phát triển nhân lực AI kết hợp chuyên môn kỹ thuật với hiểu biết đạo đức – xã hội.
Ngoài ra, báo cáo khuyến khích Việt Nam đầu tư mạnh hơn vào hạ tầng dữ liệu lớn, trung tâm đổi mới, và các ứng dụng AI phục vụ cộng đồng – từ bảo tồn di sản văn hóa đến quản lý môi trường, thúc đẩy khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.
Hợp tác quốc tế – chìa khóa cho phát triển AI bền vững
Tại hội nghị bàn tròn cấp bộ trưởng với chủ đề “Định hình đóng góp toàn cầu cho quản trị AI”, ông Baker khẳng định cam kết của UNESCO trong việc đồng hành cùng Việt Nam:
“UNESCO đang phát triển các công cụ hướng dẫn thực tiễn cho nhiều nhóm đối tượng – từ nhà báo, nhà giáo đến cộng đồng địa phương – nhằm tăng cường năng lực sử dụng AI an toàn, bảo vệ dữ liệu và thúc đẩy công bằng số.”
Một năm đánh giá – Một hành trình hợp tác
Báo cáo RAM được thực hiện từ tháng 8/2024 đến tháng 8/2025 bởi nhóm chuyên gia độc lập đa ngành, dưới sự điều phối của Bộ Khoa học và Công nghệ, với hỗ trợ kỹ thuật của UNESCO và tài trợ từ Liên minh châu Âu. Quá trình này bao gồm khảo sát, phỏng vấn và tham vấn chuyên sâu với các đại diện từ chính phủ, doanh nghiệp, học viện và cộng đồng địa phương.
Lễ bàn giao Báo cáo RAM cho Bộ Khoa học và Công nghệ là dấu mốc quan trọng, mở ra giai đoạn mới trong hành trình phát triển AI có đạo đức, lấy con người làm trung tâm và hướng tới tương lai bền vững cho Việt Nam.
